I Phone, You pay

Joaquin Almunia heeft 21 kantjes nodig om uit te leggen wat er mis is met Apple en Ierland. Maar het staat goed samengevat in noot 20 op pagina 17. Apple Sales International in Ierland behaalde in 2011 op een omzet van €34 mrd slechts €50 à 60 mln in Ierland belastbare winst en betaalde daar hooguit €10 mln belasting over.

In de brief, die deze week openbaar werd gemaakt, maar die al in juni werd verstuurd, zegde de Spaanse mededingingcommissaris de regering in Dublin aan dat hij met een diepgaand onderzoek begint naar de onderonsjes. De zorgvuldigheid en het leger advovaten van Apple vereisen dat de Commissie héél lang en uitvoerig onderzoek doet naar de manier waarop Apple en Ierland de rest van Europa en belastigbetalers bedonderen. Maar eigelijk is het oordeel al geveld.

‘De Commissie heeft in dit stadium geen aanwijzing dat de aangevochten maatregel kan worden beschouwd als compatibel met de interne markt’, luidt de conclusie. Het is een eufemisme. Want zelfs in zijn gekuiste vorm is Almunia’s epistel een gedetailleerde aanklacht en veroordeling in één. Apple en de Ierse belastingdienst zijn in 1991 en nog eens in 2007 ‘rulings’ overeengekomen (dat zijn afspraken waarin een onderneming zekerheid krijgt over de fiscale behandelingen van zijn toekomstige activiteiten) die niet zomaar een beetje, maar héél erg fout waren.

Corpus delicti is het verslag van een gesprek dat in 1990 plaatsvindt. Apples gezant klopte toen aan in Dublin om erop te wijzen dat Apple nu de grootste werkigever was in Cork en dat het toch jammer zou zijn als die 1500 banen verloren gingen in het kader van de ‘review’ van zijn wereldwijde operaties. Maar dat zijn bazen vast bereid zouden zijn om in Ierland te blijven als hun een aanbod werd gedaan dat ze niet konden weigeren.

Nice country you've got there. Would be a shame if anything happened to it. #Apple #Ireland pic.twitter.com/sIjBLuxy6K

— Peter Spiegel (@SpiegelPeter) September 30, 2014

En zo geschiedde. Er werd gehandjeklapt en Apple genoot een de facto belastingvrijstelling, zeker in relatie tot de omzetten die het sinds het succes van de iphone behaalde. De Commissie wijst erop dat de omzet van Apple Sales International tussen 2009 en 2012 met 415% toenam, tot $63,9 mrd, terwijl de operationele kosten, waaraan de winstgrondslag in de Ierse ruling is gerelateerd, maar met 10-20% stegen. ‘De discrepantie tussen de omzetgroei en de groei van de Ierse operatie kan niet worden verklaard’, zegt de Commissie.

De Applestore aan de Kurfürstendamm in Berlijn

Vraag niet hoe het kan, maar profiteer ervan, vinden ze in Cupertino. Het resultaat is dat Apple nog steeds geniet van de douceurs waardoor de Ierse staat minder ontvangt dan ze van een vergelijkbare onderneming en activiteiten zou incasseren. Ierland krijgt daar banen voor terug (nu 3300). Maar het is volgens de Europese regels oneerlijk ten opzichte van andere ondernemingen die met Apple concurreren en van andere landen, die ook wel graag Apple-investeringen zouden willen. Duitsland bijvoorbeeld, dat een grote markt is voor Apple en waar de Amerikanen toch zeiden verlies te boeken in 2012.

Dat komt doordat omdat Apple Retail Germany zijn iphones veel te duur in Ierland koopt, van Apple Sales International. Dat koopt ze in China, waar de nieuwe iPhone6 – verkoopprijs €799 – voor $200,10 of €158 wordt gemaakt. Dat Apple Sales International daar ook in Ierland zo weinig winst over maakt, is dus een afspraak, geen feit.

Apple-topman Tim Cook met José Manuel Barroso, in mei van dit jaar in San Franciosco

De sleutel van het Elysée

Minister Dijsselbloem eerder dit jaar met zijn toenmaiige collega Pierre Moscovici – straks de Brusselse commissaris die over de Franse begroting oordeelt.

Vraag Jeroen Dijsselbloem of hij wakkerligt van het Franse begrotingstekort en hij geeft zonder aarzelen antwoord: ‘absoluut niet’, Al voegt hij daar na afloop van het informele beraad met zijn collega’s in Milaan dit weekend wel weer snel aan toe dat hij daarover ook ‘niet vrij van zorgen’ is.

Dat is hem geraden ook. De berg regels die de afgelopen jaren zijn opgesteld om eurolanden te disciplineren lijkt veel op een brandstapel waarbij zijn collega Michel Sapin met lucifers speelt. Het lukt Frankrijk niet volgend jaar een nominaal tekort van 3% te boeken. Dat wordt 4,3% en pas in 2017 komt de magische Maastrichtnorm van 3% weer in zicht. Zo komt Frankrijk weer zijn afspraken niet na en staat de geloofwaardigheid van heel de econmomische governance in de eurozone op losse schroeven, die in de afgelopen crisisjaren met zoveel moeite weer was hersteld.

‘De cijfers zijn zorgwekkend. Het laat zien dat Frankrijk er niet goed voorstaat. Maar we gaan het zien’, zegt Dijsselbloem. Op de vraag of hij als Eurogroepvoorzitter niet wat proactiever aan crisismanagement zou moeten doen, reageert hij korzelig. ‘Ik heb vooralsnog niet de sleutel van het Elysée in handen. In de verhoudingen geldt het zo dat een land – en dat vinden we in Nederland ook heel fijn – zelf zijn begroting opstelt en vervolgens gaan we kijken of het past binnen de regels van het pact. Daar gaat natuurlijk straks de grote discussie over komen’.

Zijn Duitse collega Wolfgang Schäuble is niet zo afwachtend, maakte hij in Milaan duidelijk. Hij heeft intensief contact met collega Sapin, ‘We bellen drie keer per week. Gisteren hadden we nog overleg en volgende week zien we elkaar weer in Australië. Dat is ook logisch en terecht’, aldus de Duitse nestor van de Eurogroep. ‘Frankrijk verkeert in een moeilijke ecomomische situatie. Maar we hebben een sterk Frankrijk nodig’.

Schäuble maakte vervolgens ook duidelijk dat het nu niet meer gaat om de onhaalbare 3%, maar om de bezuinigingsinspanning. Als Sapin erin slaagt om €21 mrd te bezuinigen, is hij uit de brand. ‘Hij is daarover in moeilijke besprekingen met zijn collega’s in het kabinet. Dat herken ik wel’, aldus Schäuble met een ironische glimlach.

Het Stabiliteits en Groepiact (SGP)  van de eurolanden is, in de woorden van zijn jarenlange hoeder Olli Rehn, ‘niet stom’ en de 3%-norm is niet doorslaggevend. Als er met een land met een buitensporig tekort  wordt afgesproken dat het dat in een bepaald tempo moet terugbrengen, gaat het vooral om de structurele bezuinigingsinspanning die daarvoor moet worden geleverd. Dat is waar Schäuble aan refereerde. Ook kan er rekening worden gehouden met ‘buitengewone omstandigheden’.

Uit uitlatingen van de aankomende EU-commissaris voor begrotingsdiscipline (Economische en financiële zaken, belastingen en douane) Pierre Moscivici kan al worden opgemaakt dat de Fransen een beroep op die clausule doen. De nieuwe regels van het ‘sixpack’ van verordeningen waarmee SGP 2.0 werd gecreëerd maakt het inderdaad mogelijk om tijdelijk af te wijken van de begrotingsdoelstelling zolang de ‘fiscale houdbaarheid op middellange termijn’ niet in gevaar wordt gebracht.

Als ‘buitengewone omstandigheid’ kwalificeren econmomische krimp of een opeenstapeling van productieverlies gedurende een langere periode van zeer lage groei. Daar voldoet Frankrijk ruimschoot aan, met zijn output gap (verschil tussen werkelijk en potentieel bbp)  van 6,7%. De Duitse is maar 0,7%. Dus als Frankrijk bovendien genoeg bezuingt – €21 mrd is niet niks – tekent de Franse ontsnappingsroute zich af in het onderonsje tussen Berlijn, Parijs en Brussel. Jeroen Dijsselbloem ‘gaat het zien’.

Timmermans tegen castratie kruimeldieven

De toekomstige EU-commissaris voor het Grote Dingen Europa keert zich tegen een van de fundamenten van het EU-project, de interne markt. En passant zet hij ook het energiebeleid, het klimaatbeleid en het milieubeleid op losse schroeven. Wat op zich dan wel weer pleit voor zijn vermogen om alles op één hoop te gooien zoals een coördinerende vice-president van de Commissie ook geacht wordt te gaan doen.

Wat in Brussel wordt gevreesd door  belangenbehartigers van het bedrijfsleven, werd op de avond van zijn kandidaatstelling al bewaarheid. Frans Timmermans houdt van de grootse en meeslepende vergezichten over de wereld en Europa, maar haalt zijn neus op voor waar het in Brussel meestal om gaat: saaie regeltjes maken. Want het vergemakkelijkt de onderlinge handel als je veel onzinnige nationale regels vervangt door één al dan niet zinnige Europese. Zo spreken de 28 lidstaten, en Noorwegen en Zwitserland, gezamenlijk af hoe zuinig een auto moet zijn en hoeveel CO2 hij mag uitstoten en hoeveel energie een stofzuiger en andere huishoudelijke apparaten moeten verbruiken, kortom welke normen ze hanteren voor de producten die aan hun burgers mogen worden verkocht,

Die normen zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en op de politieke wens om burgers te beschermen tegen onveilige producten of destructie van de planeet. Door dat met elkaar te doen, hoeven fabrikanten niet 28 verschillende auto’s of stofzuigers te maken voor 28 verschillende markten, kunnen ze goedkoper produceren en houdt de consument meer geld over voor andere leuke dingen. Europa tastbaar en relevant maken voor de burger, heet dat. Bijkomend voordeel: minder grenzen, meer welvaart en banen, gelukkiger burgers, u kent dat riedeltje van economen wel.

Ergens in de beschrijving van die virtueuze cirkel is iets fout gegaan – ik vermoed in de Daily Mail – toen die gezamenlijke afspraken als ‘bemoeienis van Brussel’ werden afgeschilderd en verstandige mensen als Frans Timmermans dat niet alleen onweersproken lieten, maar ook gingen aanmoedigen. Eerst maakte hij een lijstje met zaken waar Europa vanaf moest blijven zoals schoolfruit. Maar al snel begon hij over ‘Brussel’ te spreken als een buitenaardse Death Star waar Nederland part noch deel aan heeft. Nu hij is opgestraald naar het commandoschip door Captain Jean Claude Juncker, onthult hij zijn ware missie: het systeem van binnenuit ontmantelen, te beginnen met de nieuwe EU-regels voor stofzuigers.

Timmermans schaart zich ongegeneerd aan de zijde van de patserhuismannen en -vrouwen die geen bemoeienis dulden met hun onvervreemdbare recht van een vrije keuze voor een gulzig gierende 2400 Watt sterke powersucker waarmee ze de buren kunnen imponeren met die intimiderende ronk. Je bent toch echt een watje als je zo’n door de EU gecastreerde kruimeldief van niet meer dan 1600 watt gebruikt.

Er zijn behalve dat ook simpele feiten. Stofzuigers met minder vermogen zijn niet minder effectief. Uit een test van de Britse Dailty Telegraph, één van de criticasters van de nieuwe regels (waar ook de Britten en de Nederlanders voor stemden), bleek dat al. Europese fabrikanten als Philips en Siemens juichen de ecodesign-regels toe, omdat hun goedkope Chinese concurrenten erdoor de pas wordt afgesneden. Stofzuigers die aan de EU-regels voldoen, besparen een huishouden €14 per jaar. Weinig? Bij elkaar toch €3 mrd. Europa verbruikt volgens de Europeese Commissie door de slimmere stofuigers ook 19 Terawatt uur electriciteit per jaar minder in 2020, het totale huishoudelijke electriciteitverbruik van België. Bij elkaar genomen zullen de ecodesign-voorschriften voor electrische apparaten in de EU in 2020 leiden tot besparingen van €79 mrd, €350 per huishouden en het equivalent van de electriciteitsproductie van 200 kolencentrales. ‘De Unie heeft weinig beleidsterreinen die breder worden gesteund door de industrie, consumenten- en milieuorganisaties’, zegt energiecommissaris Günther Oettinger.

Het wordt interessant om te zien of Timmermans in zijn toelatingsexamen voor zijn Brusselse baan in het Europees Parlement nog steeds hetzelfde zegt, want daar zijn ze dol op het ‘Europa van de dingetjes‘.

De ballen van onze Frans

Frans Timmermans met de nieuwe buitenlandgezant, eerste vice-voorzitter van de Europese Commissie en toekomstige Brusselse collega, Federica Mogherini.

Frans Timmermans schijnt in Brussel vicevoorzitter van de Europese Commissie te worden met de speciale opdracht om het EU-ambtenarenapparaat te saneren. Wat heeft Jean-Claude Juncker toch tegen Nederland? Eerst Dijsselbloem dissen en nu onze Frans in een hinderlaag lokken. Is het zijn stille wraak op Mark Rutte, die hem de afgelopen weken heeft gestalkt over zijn recht op een ‘zware post’? En wat bezielt Timmermans? Je moet wel erg wanhopig Den Haag willen ontvluchten als je je prestige wilt vermorsen aan die rotbaan. Het is op voorhand onbegonnen werk om dat briljante maar o zo verwende keurkorps aan te pakken, dat zich als een commando-eenheid gedraagt zodra het gaat om de aantasting van verworven rechten.

Aan de ene kant staan lidstaten als Groot-Brittannië en Nederland die, opgehitst door hun pers en publieke opinie, de duizenden ambtenaren over de hekel halen die meer verdienen dan hun premiers. Daar tegenover staan die ambtenaren zelf, hoog opgeleid, zich zeer bewust van hun rechtspositie en georganiseerd in militante vakbonden die niet aarzelen om gans het Europese raderwerk stil te leggen als er aan hun stoelpoten wordt gezaagd. Er tussenin staan Timmermans’ nieuwe baas en collega’s, die de pedante betweter uit Nederland maar al te graag laten voortmodderen en zich het liefst binnenskamers van hem distantiëren om zo de loyaliteit in hun eigen ambtelijke staf te behouden.

Franse Timmermans in de Financial Times van 14 november 2013

Maar Mark en Frans hebben geen keus. Ze hebben de afgelopen jaren voortdurend gehamerd op de noodzaak om Brussel een kopje kleiner te maken. ‘Put your balls where your mouth is’, zal Juncker hem vandaag tijdens zijn ‘solliciatiegesprek’ voorhouden. Timmermans zou als vice-voorzitter ook een inhoudelijke cluster van commissarissen gaan aansturen. Het is niet duidelijk welk dat is. Maar misschien zit daar de compensatie voor de sisyfusarbeid die hem wacht als personeelschef.

Zie ook: Van silo’s naar loopgraven- Brussel gaat reorganiseren

Ruttes EU-strategie: geniaal of total loss?

José Manuel Barroso, tijdens de ‘familiefoto’ van de EU-top zaterdag, met zijn opvolger Jean-Claude Juncker, gadegeslagen door bondskanselier Angela Merkel en de Finse premier Alexander Stubb

Minister-president Mark Rutte is bij de tweede naam op zijn lijstje kandidaten voor de Europese Commissie aanbeland, zo meldt De Volkskrant. Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem, die bovenaan stond, zou definitief zijn doorgehaald door de nieuwe Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker. Rutte had Dijsselbloem kandidaat gesteld voor de post van Olli Rehn, ten onrechte ook wel de ‘begrotingstsaar’ genoemd omdat de ‘supercommissaris’ voor economische en monetaire zaken en de euro moet beoordelen of de lidstaten zich houden aan de begrotingsregels van de Economische en Monetaire Unie.

Maar die post is, tot ongenoegen van Angela Merkel, al beloofd aan de Franse kandidaat voor de Commissie, François Hollandes oude mininster van financiën Pierre Moscovici. Helemaal duidelijk is de afloop daarvan overigens nog niet. Juncker kan Merkels bezwaren tegen Moscovici ook niet helemaal negeren. Er wordt in Brussel al enige tijd gesproken over een ander organisatiemodel voor de Commissie, waarin vice-voorzitters worden aangewezen, die als ‘clusterhoofden’ de verantwoordelijkheid krijgen voor economische zaken, interne markt, buitenlandse zaken, energie en klimaat en andere hoofddomeinen. Samen met Juncker vormen ze dan een kernkabinet.

Daarin zou Moscovici ‘groei en investeringen’ kunnen doen en een ander de kern van Rehns portefeuille overnemen, bijvoorbeeld Rehn’s Finse opvolger, oud-premier Jyrki Katainen. Maar Juncker pruimt Dijsselbloem hoe dan ook niet, blijft het hardnekkige gerucht in Brussel, sinds diens blooper over Juncker als ‘verstokte drinker’.

De Deense minister van financiën Margrwethe Vestager, die dit weekend ineens werd aangewezen als de nieuwe Deense EU-commissaris, zou dus een kans kunnen maken al komt ze niet uit een euroland. Juncker wil namelijk vrouwen op prominente plekken en heeft daarvoor zware posten in de aanbieding, zei hij vorige week in een interview met de Oostenrijkse Kurier. 

Daarmee heeft hij een excuus om er bij Rutte op aan te dringen ook Timmermans, de volgende kandidaat op zijn lijstje, maar te vergeten. Dat Timmermans nog in de running is na de benoeming van Federica Mogherini tot buitenlandgezant, duidt erop dat Nederland nu aast op de zware portefeuille van buitenlandse handel, die de komende jaren een van de Europese prioriteiten is met de onderhandelingen over een vrijhandelsakkoord met de VS. Rutte zal, net als bij Dijsselbloem, de kandidatuur vam Timmermans afhankelijk hebben gemaakt van zo’n of die ‘zware portefeuille’.

Maar Juncker kan ook vermoeden dat de laatste naam op Ruttes shortlist die van minister van ontwikkelingssamenwerking en buitenlandse handel Lillianne Ploumen is. Volgens de huidige EU-commissaris Neelie Kroes heeft Den Haag namelijk drie kandidaten. Maar de Nederlandse strategie om namen geheim te houden en pas kandidaten te stellen als er zekerheid is over een ‘zware post’ werkt niet bij Juncker of werkt zelfs tegen Nederland nu Juncker maar één belang heeft: goedlkeuring van zijn ploeg door het Europees Parlement. En dat zal niet aarzelen om hem terug te sturen als er niet meer vrouwen in zijn team zitten.

Het probleem is wel dat de spoeling steeds dunner wordt, nu ook Vestager zich heeft gemeld en België op het punt staat een vrouw af te vaardigen. Als Nederland meteen Dijsselbloem of Timmermans openlijk had gekandideerd, zou Juncker het moeilijk hebben gehad deze ook in Europa inmiddels prominente Nederlandse bewindslieden te bedelen met een lichte portefeuille. Maar met al zijn geheimzinnigheid moet Rutte nu oppassen dat de poet straks al is verdeeld en dat er voor Ploumen alleen nog cultuur en meertaligheid over is.

IcaRusse (2)

Lancering van Galileo SAT 5 en 6 op vrijdag 22 augustus in Kourou, Frans Guyana

 

De Fransen weten het al, nog voordat het officiële onderzoek is afgerond. Het échec met de twee satellieten van het Galileo-gps-systeem die vorige week niet hun juiste baan rond de aarde bereikten en daardoor zo goed als waardeloos zijn, is veroorzaakt door de Russen. Althans, door een defect in de Russische Soyuz-draagraket die werd gebruikt om de satellieten in een baan om de aarde te brengen. De kosten van €150 mln zijn daardoor vermoedelijk weggegooid geld.

Volgens de chef van het Franse ruimtevaartcentrum Cnes, die ook het Galileo-programme in Frankrijk coördineert, Jean-Yves Le Gall is een fout opgetreden in de vierde en bovenste trap van de Soyuz-raket, het zogenoemde ‘Fregat’, die de satellieten die €40 mln per stuk kosten (de lancering kostte inclusief Soyuz €70 mln) op hun definitieve bestemming moet positioneren. ‘Om een nog onbekende reden is de tweede impuls niet in de goede richting gegeven’. Daardoor cirkelen Doresa en Milena, genoemd naar twee schoolkinderen die een Galileo-tekenwedstrijd wonnen, nu verweesd in een elliptische baan zo’n 17000 kilometer boven ons hoofd, in plaats van op de voorziene hoogte van 23000 km. ‘Ze kunnen dus niet hun Galileomissie vervullen’, zegt Le Gall in een interview met l’Usine Nouvelle.

Daardoor zijn ze volgens hem alleen nog goed voor tests. De Europese Commissie wil niet reageren op de uitlatingen van Le Gall. Ze wacht het onderzoek af dat het Europees Ruimtevaart Agentschap uitvoert. Vermoedelijk zullen de eerste resultaten daarvan na volgende week bekend worden.

Overigens is de gewraakte vierde trap wel gezamenlijk met de Europeanen ontwikkeld, geeft Le Gall toe, ‘En hij heeft zonder échec meer dan 40 keer goed gefunctioneerd. Het is dus geen probleem van conceptie, maar van productie of van niet-conformiteit. Is het verkeerd geprogrammeerd of een defecte uitrusting? Het onderzoek zal uitsluitsel geven’.

De Soyuz-raket was bij de conceptie van het Galileo-programma, toen alles nog pais en vree was tussen de EU en de Russische Federatie, de meest geëigende draagraket voor de satellieten. Er zijn in het programma nog vier aanvullende lanceringen met Soyuz-raketten voorzien, maar vanaf volgend jaar zal ook een gemodificeerde versie van de Franse Ariane 5 worden ingezet, die vier in plaats van twee satellieten kan wegbrengen. In totaal bestaat het Europese gps-systeem in 2020 uit 30 satellieten, die hetzelfde doen als het Amerikaanse Global Positioning System. Maar dan beter, zo claimen de Ëuropeanen.

Skandal um Sharon

Sharon mag Mario zeggen… en Wolfgang… en Jeroen

Sven Giegold is niet een beetje boos of wat teleurgesteld, hij is gewoon ziedend. De toch al wat heetgebakerde groene eurparlementariër krijgt dezer dagen een rode waas voor ogen zodra de naam valt van Sharon Bowles. Deze Britse liberale oud-collega maakte naam als voorzitter van de machtige ECON-commissie in het vorige Europees Parlement. De Duitser was (en is) daar ook lid van. ‘Ze was ongewoon invloedrijk en algemeen geacht’, zegt hij over Bowles. Maar ze is overgegaan naar de ‘dark side’, de financiële wereld waar ze de afgelopen vijf jaar de nieuwe regels voor opstelde. Ze werd eerder deze maand ‘non exec director’ (commissaris) van de London Stock Exchange.

‘De ECON staat in het middelpunt van de parlementaire werkzaamheden voor alle Europese wetgeving en regulering van de financiële markten na de crisis’, zegt Giegold. ‘Bijna alle beslissende onderhandelingen tussen Europarlement, lidstaten en de EU-Commissie heeft Sharow Bowles persoonlijk geleid’, vervolgt hij. ‘Ze heeft de ECON naar buiten toe vertegenwoordigd. Ze kent alle actoren, alle trucs, alle kneepjes’. Om vervolgens uit te barsten: ‘ihr seitenwechsel ist ein Skandal’.

Giegold vindt het ‘bitter om te zien hoe ze haar goede naam aan de Londense beurs verkoopt’ (voor een basisvergoeding van £60.000 per jaar) en pleit voor een wachttijd van 3 jaar voor Europarlementariërs voordat ze een baan mogen aannemen in de sector waarin ze invloed op de wetgeving hadden. Voor EU-commissarissen geldt die nu gedurende 18 maanden en ook hoge EU-ambtenaren mogen niet zomaar oversteken. Bowles zette zich nota bane samen met Giegold nog in voor regels om hetzelfde op te leggen aan financiële toezichthouders.

Dat Bowles ambities had in de City kan Giegold overigens niet verbazen. Ik interviewde haar in 2012 toen ze net was uitgeroepen tot de invloedrijkste Brit in Europa, vóór David Cameron of Catherine Ashton. Toen had ze net haar solliciatie op de bus gedaan voor het gouverneurschap van de Bank of England. ‘Ik misbruik mijn positie niet om lange toespraken te houden. Ik zeg niets als het niet de moeite waard is om te zeggen en ik dreig niet als ik dat niet kan waarmaken en ik ben voor niemand bang’, zei ze toen over de vraag waarom ze zoveel respect afdwong.

Bowles is overigens niet het enige lid van de ECON-commissie dat carrière maakt in de wereld waar ze zelf de regels voor heeft gemaakt. Ze werd voorgegaan door Corien Wortmann-Kool, de Nederlandse CDA-er die nog tijdens haar lidmaatschap van het parlement al werd gerekruteerd door Aegon als commissaris. Toen moest er in het parlement zelfs nog worden gestemd over het gemeenschappelijk resolutiemechanisme voor banken, waar Wortmann, samen met Giegold, over had onderhandeld met onder andere Eurogroepvoorzitter Dijsselbloem. Wortmann vond dat zelf niet bezwaarliijk omdat ze juist in die positie de financiële wereld kan veranderen. ‘Ik heb een antenne ontwikkeld voor wat de maatschappij vraagt van deze sector’, zei ze. Bowles heeft vast hetzelfde excuus. Giegold zou juist blij moeten zijn met oud-parlementariërs die de financiële wereld van binnenuit bij de les houden.

Sven Giegold (links), Corien Wortmann-Kool (midden) en Elisa Ferreira bij de presentatie van het akkoord over het gemeenschappelijk resolutiemechanisme voor banken

 

Icaruski

Twee nieuwe satellieten voor het navigatiesysteem Galileo, een paradepaardje van de EU, gaan donderdag de ruimte in met behulp van Russische Soyuz-draagraketten, afkomstig van  TsSKB-Progress, een Russisch bedrijf dat Oekraïne boycot. Galileo is een omstreden Europese poging om het Amerikaanse GPS-monopolie te doorbreken. Er is al €7 mrd aan uitgegeven en daar komt nog €20 mrd bovenop in de komende twee decennia.

In hun verwoede poging om niet afhankelijk te zijn van het Amerikaanse Global Positioning System hebben de Europeanen zich dus pardoes uitgeleverd aan de Russen. Dat was natuurlijk een Frans idee, zoals alle dure hoogvliegerij in Europa meestal uit Franse hoek komt. Allicht stond tegenover de order van €750 mln voor 15 Soyuz-fregatten nog wat compensatie in de vorm van de helikopterfregatten die Frankrijk nog steeds wil leveren aan Rusland voor €1,2 mrd. Inmiddels heeft een Frans bedrijf ook aangekondigd een pretpark op De Krim te willen bouwen, het door Rusland geannexeerde schiereiland. Scrupules? Moi?

De Russische leverancier van de Soyuz-raketten heeft ze wel en kondigde vorige maand aan dat hij zijn productie helemaal uit Oekraïne terugtrekt, waar als overblijfsel van de Sovjet-tijd nog steeds een deel van de raketcomponenten werd gemaakt. Europa bewaart inmiddels angstvallig het stilzwijgen over de Russische betrokkenheid bij Galileo. Wel heeft Frankrijk besloten om zelf een nieuwe generatie Ariane-raketten te bouwen. Maar daarmee wordt de Soyuz nog lang niet overbodig, want het kan nog wel tot 2019 duren voordat de Ariane 6.1 er is en dan moet Galileo al klaar zijn.

Taxi!

Woedend was Neelie Kroes in april, toen de Brusselse rechtbank de dienst UberPop, een app die snorders in staat stelt om illegale taxidiensten aan te bieden, verbood op straffe van een boete van €10.000 per overtreding. ‘Are they serious? What sort of legal system is this?’, sneerde ze op haar blog. Haar uitval naar de betrokken minister Brigitte Grouwels en oproep haar digitaal te stalken ging zelfs ‘viral’. Brussel leefde in de Middeleeuwen.

Net als in de meeste EU-landen staat op het aanbieden van illegale taxidiensten ook in Nederland een boete, van €4200. Wie in herhaling vervalt raakt ook nog eens een dwangsom kwijt van €10.000. Staatssecretaris Mansveld van Verkeer en Waterstaat meldde in april nog trots dat bij ‘snordersinspecties’ in de tweede helft van vorig jaar 64 illegale vervoerders waren geverbaliseerd . ‘Echt waar? Wat voor rechtsysteem hebben jullie daar in Nederland? Leven jullie nog in de Middeleeuwen?’, konden we echter niet optekenen uit de mond van de oud-minister van Verkeer in Waterstaat. Want de Nederlandse snorders zijn geen digitale helden die het systeem omver willen werpen met behulp van slimme technologie. Dat zijn gewone boeven.

In Nederland is de internetdienst Uber ook actief, maar hier worden de taxidiensten aangeboden door professionele (taxi)chauffeurs die aan de wet voldoen en een vergunning hebben. In Brussel voldoet Uber niet aan de wet omdat professionele chauffeurs alleen hun diensten mogen aanbieden als ze langer dan drie uur per dag als taxichauffeur werken. Daarom lanceerde Uber in Brussel UberPop, een nieuwe variant waarmee iedereen met een auto taxidiensten kan aanbieden. Daarmee worden de Belgische wettelijke eisen omzeild en vermomt Uber de taxirit als een vorm van betaald liften of autodelen. De rechtbank prikte daar dus tot woede van Kroes doorheen.

Inmiddels heeft ze zich wat meer verdiept in de problemen van taxichauffeurs en hun gezinnen, die in veel Europese steden nog vaak gevangen zitten in een archaïsch systeem van dure vergunningen, die ook nog eens hun pensioenvoorziening vormen. Ze worden nu bedreigd in hun bestaan door diensten als Uber, die het systeem en de regels aan hun laars lappen. ‘Terecht dat we daar sympathie voor voelen’, zei Kroes gisteren op haar blog over de acties die overal in Europa werden gevoerd tegen Uber door taxichauffeurs. ‘Maar digitale technologie verandert nu eenmaal ons leven, of het nu over vervoersdiensten gaat, hotelaccomodatie, muziek, vliegtickets, het nieuws of wat dan ook. We kunnen die uitdagingen niet tegemoet treden door ze te negeren, door te staken  of door deze innovaties te verbannen uit ons leven´.

Volgens Kroes heeft Europa meer ondernemers nodig van het type van de, overigens Californische, oprichters van Uber die ze persoonlijk kent en bewondert. En die lekker binnenlopen met hun app. Uber verkocht vorige week voor $1,2 mrd aandelen, waarmee het bedrijf wordt gewaardeerd op een bedrag van zo’n $17 mrd. Zonder hun slimme systemen en hun ondernemerschap, waarschuwt Kroes, wordt Europa ‘een speeltuin voor toeristen en een verpleeghuis’.

Inmiddels gaan er in verschillende lidstaten stemmen op om de Europese Commissie te vragen een nadere uitleg te geven aan de regels met betrekking tot de toelating van Uber. Maar daar deinst Kroes nu weer onkarakteristiek voor terug. ‘Dat valt binnen de eigen competentie van de lidstaten’ en de Commissie gaat zich daar niet mee bemoeien, zei haar woordvoerder donderdag. Als mededingingscommissaris moest ze nog als marktmeester zorgen voor een gelijk speelveld, maar als commissaris voor de digitale agenda is ze vooral een Cassandra en beperkt ze zich tot waarschuwingen.

Overigens moeten ook de Uber-rijders alweer oppassen. Want de ultieme helden van Kroes zijn eigenlijk de makers van chauffeurloze auto’s.

UItputtingsslag om Juncker

In Harpsund, het buitenverblijf van de Zweedse premier Fredrik Reinfeldt, overleggen de leiders van Zweden, Duitsland, Nederland en het Verenigd Koninkrijk vandaag (maandag 9 juni) en morgen over de prioriteiten voor de EU in de komende vijf jaar. Maar alle aandacht gaat natuurlijk naar een besluit dat eigenlijk deze maand al zou moeten vallen. Kunnen de Europese regeringen het eens te worden over de personele bezetting bij een aantal EU-instellingen of dreigt er een institutioneel-politieke patstelling over het eerste stukje in die puzzel, het voorzitterschap van de Europese Commissie?

Twee van de vier leiders bij het noordelijk beraad, Reinfeldt en de Britse premier David Cameron, hebben zware averij opgelopen bij de Europese verkiezingen. Ze willen hun relatief zwakke positie (‘Help, je ziet hoe moeilijk ik zit’) benutten om de Europese ‘groeiagenda’ de liberaal-conservatieve kant op te buigen: een strak begrotingsbeleid, alleen nog kerntaken in Brussel, de interne markt versterken, vrijhandelsakkoorden sluiten en strenger migratiebeleid. Mark Rutte zit met zijn ‘geen dingetjes’ helemaal op dezelfde lijn en Angela Merkel eigenlijk ook. Het is nu een goed moment om dit geluid te laten horen, want in november wordt een nieuwe Europese Commissie benoemd.

Leiders als de Italiaan Matteo Renzi, die versterkt uit de verkiezingen is gekomen, en de Fransman Francois Hollande, wiens positie danig is verzwakt, trekken juist een heel  andere kant op. Om groei en banen te scheppen is het in  hun ogen juist noodzakelijk dat de begrotingsregels worden opgerekt en dat de eigen iindustrie wat beter wordt beschemrd. Renzi, die vanaf 1 juli voorzitter is van de Unie, wil ook afdwingen dat de vluchtelingenstroom uit Noord-Afrika eerlijker over Europa wordt verdeeld.

Dat is de werkelijke achtergrond van het gevecht over de benoeming van een nieuwe voorzitter van de Commissie. De inhoudelijke nuances worden echter vertroebeld door tactische overwegingen. Cameron pleit voor een ‘hervormer’ en vindt daarom dat de kandidaat van het Europees Parlement, de Luxemburgse christendemocraat Jean-Claude Juncker, een ouderwetse ‘federalist’, niet aanmerking mag koment. De Brit is al bezig met  het resultaat van de ‘heronderhandelingen’ met Brussel, dat hij  in 2017 aan het Britse volk wil voorleggen. De benoeming van Juncker vergroot de kans dat de Britten straks uit de EU stappen, zo luidt het ‘dreigement’ van Cameron. Reinfeldt en de Hongaar Viktor Orban, beide behorend tot Junckers EVP, staan  ook n iet achter de Luxemburger. Maar zij  leggen de nadruk op het proces. In hun ogen deugt het niet als de Europese Raad zich een keuze laat opdringen door het Europees Parlement.

Daarmee vertolken ze een standpunt dat breder leeft, al laat niet iedereen in dit stadium het achterste van zijn tong zien. Rutte herhaalt tot vervelens toe dat de benoeming van een zogenaamde ‘Spitzenkandidat’ geen automatisme is. Die positie lijkt ook Renzi in te nemen. Tijdens de G7-top in Brussel zei hij dat de EU-leiders de roep van de kiezers om vernieuwing moeten belonen, met ‘jong’  en ‘vrouw’  als sleutelwoorden. Merkel heeft daar ook wel oren naar, maar zij staat in eigen land onder zware politieke druk om ‘haar’ Spitzenkandidat Juncker door dik en dun te steunen. Toen ze zich voorzichtig van Juncker distantieerde werd ze in de Duitse media van kiezersbedrog beschuldigd. En niet door de minsten. Hollande zei vlak voor de verkiezingen nog luid en duidelijk dat de winnende Spitzenkandidat voorzitter van de Commissie moest worden, maar houdt zich nu op de vlakte.

De voordracht van een kandidaat is het prerogatief van de Europese Raad en het opdringen van een Spitzenkandidat berust op een nogal ruime uitleg van artikel 17 (7)  van het Verdrag:

“Rekening houdend met de verkiezingen voor het Europees Parlement en na passende raadplegingen, draagt de Europese Raad met gekwalificeerde meerderheid van stemmen bij het Europees Parlement een kandidaat voor het ambt van voorzitter van de Commissie voor. Deze kandidaat wordt door het Parlement bij meerderheid van zijn leden gekozen.”

Hier staat dus niet: jullie kunnen kiezen tussen Juncker en Juncker. Al zei de Oostenrijkse ex-kanselier Alfred Gusenbauer deze week tegen me dat het bij het opschrijven van deze bepaling in 2007 nadrukkelijk in de bedoeling lag om de vorming van een Europabrede coalitie op deze basis te bevorderen. Maar ook door de dynamiek die het proces de afgelopen maanden heeft gekregen, is het voor de Europese Raad inmiddels heel lastig geworden om geen Spitzenkandidat voor te stellen, erkennen Brusselse diplomaten. In de eerste plaats heeft een overgrote meerderheid van de regeringsleiders als partijleider zelf ingestemd met de aanwijzing van Europese ‘lijsttrekkers’. Voor de meesten is dat nog overkomelijk. Dat de kiezers ook een Spitzenkandidat voor de Europese Commissie konden aanwijzen, bleef in Nederland een goedbewaard geheim. Maar in Duitsland, waar Martin Schulz kandidaat was voor de SPD, werd en wordt het proces veel serieuzer genomen.

In de tweede plaats staat het buiten kijf dat het Parlement beschikt over een gigantische stok achter de deur. Het kan iedere andere kandidaat wegstemmen. Zolang Juncker zijn meerderheid in het Parlement weet vast te houden, blijft ook de meerderheid in de Europese Raad onder druk staan om hierin mee te gaan. In het vooralsnog hoogst theoretische  geval dat de voorzitter van de Europese Raad, Herman van Rompuy, het in deze supergevoelige kwestie zou laten aankomen op een  stemming, haalt Cameron namelijk nog geen blokkerende minderheid. Daarvoor zijn 92 stemmen vereist. Met Hongarije en Zweden zitten de Britten pas op 51. Pas als Nederland (12), Denemarken, Finland (ieder 7) en de Baltische republieken (ieder 4) mee zouden heulen, gaat het ergens op lijken. Maar al deze landen hebben goede redenen om met de meerderheid mee te stemmen. Er moeten nog veel meer baantjes en  portefeuilles worden verdeeld.

Voor Juncker komt het er dus op aan het Parlement achter zich te houden. Op dat vlak kan de Luxemburger niet helemaal gerust zijn. Een peptalk voor de EVP-fractie in het Europees Parlement, afgelopen donderdag, ontaardde daardoor in een soort klaagzang. Zo liet Juncker zich ontvallen dat hij met de volle steun van zijn partijgenoten sterker zou staan in onderhandelingen met andere partijen. Binnen de EVP kan Juncker niet rekenen op de Hongaarse Fidesz en de Zweedse Gematigde Partij. Het CDA staat niet te juichen bij zijn ideeën voor versterking van de eurozone met een ‘fiscale capaciteit’ om schokken op te vangen, oftewel een aparte begroting voor de eurozone.

Mede daarom is een grote coalitie met de sociaaldemocraten, slechts goed voor 400 van 751 zetels, volgens hem een te wankele basis. ‘Dat is niet genoeg, want je bent zomaar dertig zetels kwijt.’ Hij wil daarom kijken of hij de Liberalen en Groenen bij een coalitieakkoord kan betrekken. Het idee is om een soort basisafspraak te maken over de verdeling van posten en een rudimentair beleidskader, aldus ingewijden. Probleem is dat de andere partijen nog niet ze ver als de christendemocraten, die vorige week al hun nieuwe fractieleider aanwezen in de persoon van Manfred Weber (CSU). De fracties onderhandelen nog met nieuwe partijen over toetreding tot hun fracties en kunnen daarom nog geen onderhandelaars in het veld sturen. Pas op 18 juni moet dat vaststaan. Voor Juncker is dat vervelend, want daardoor lijkt het of zijn kandidatuur aan vaart verliest.

Zijn tegenstanders lijken aan te sturen op een uitputtingsslag. Juncker zei vorige week al verongelijkt dat Herman van Rompuy, die als voorzitter van de Europese Raad de opdracht heeft gekregen consultaties op gang te brengen, hem sinds de verkiezingen niet eens meer heeft gebeld. Intussen staat de Luxemburger wel bloot aan allerlei sluipschutters. In de omgeving van Van Rompuy werd afgelopen week al opgemerkt dat men er daar vanuit  gaat dat de Luxemburgse ex-premier zich  de komende weken vrijwillig terug zal trekken. Nauwelijks subtiel te noemen, maar nog niet zo grof als de Britse tabloids, die zelfs de (gedwongen) dienst van zijn vader in de Duitse Wehrmacht ( ‘Juncker Family Nazi Link’) erbij halen om ‘de gevaarlijkste man in Europa’  in diskrediet te brengen.

Het zal overigens wel passen in het streven om het Verenigd Koninkrijk eiindelijk los te maken van de gehate EU. Ook The Sun begrijpt dat het met deze stoten onder de gordel voor Merkel alleen maar moeilijker wordt om Juncker nog te laten vallen.